CEVDET SUNAY'IN 32. ÖLÜM YILDÖNÜMÜ MÜNASEBETİYLE                                               

                                                             Cevdet Sunay’ın Özgeçmişi

                                                          (10 Şubat 1899 – 22 Mayıs 1982)

               Türkiye'nin beşinci cumhurbaşkanı olan Cevdet Sunay, 10 Şubat 1899 yılında Trabzon-Çaykara ilçesi Ataköy’de doğdu. Babası, Hacı İslâm Oğullarından, Alay Müftüsü İslam Sabri Efendi, annesi Muhammet Oğullarından Hatice Hanımdır. Asıl adı Ahmet Cevdet Sunay’dır.

               Babasının görevi nedeniyle, 1905-1914 yılları arasında, sırasıyla, Erzurum, Kerkük, Edirne ve İstanbul'da ilk ve orta öğrenimini sürdürdü. 1915’te Kuleli Askeri Lisesi'ne girdi. Birinci Dünya Savaşı'nın meydana getirdiği subay gereksimi nedeniyle 1917’de talimgâha alınmış, kısa bir eğitimden sonra, topçu subay adayı olarak, 7 Temmuz 1917’de, 73. Ağır Topçu Alayına atanarak Filistin Cephesi'ne gönderildi.

               13 Ekim 1917’de asteğmenliğe, daha sonra Kudüs Savaşı’nda gösterdiği başarılar nedeniyle, 4 Mayıs 1918’de, teğmenliğe terfi etti.

               28 Ağustos 1918’de, Filistin-Türkeren mevziinin Ablaktepe kesiminde, İngiliz kuvvetleriyle yaptıkları bir çarpışmada, Bedevilerin ihanetine uğramış, yaralanarak, birliğiyle birlikte esir düşmüş, Mısır’daki İngiliz Esir Kampına gönderilmiştir. (Burada gördüğü kötü muameleyi, yıllar sonra, Arap âlemiyle ülkemizin arasının düzeltilmesinde, kendisinden aracı olunmasını isteyen bir heyete “Benim onlardan gördüğüm kötü muameleyi hâlâ unutmadım. Her devletin bir dış politikası vardır. Bu çerçevede gereken yapılır. Sizin herhangi bir öneride bulunmanıza gerek yoktur” demiştir.) Esir kampında babasıyla karşılaşan Cevdet Sunay, 12 Aralık 1919’da serbest bırakılarak İstanbul’a dönmüştür.

               1 Kasım 1920’de Milli Mücadele’ye katılmak üzere Anadolu’ya geçerek, 1 Ocak 1921’den itibaren, 9. Tümen Dağ Obüs Bataryasında Takım Komutanı olarak, Maraş ve Antep cephelerinde Fransız kuvvetleriyle çarpıştı. Birliklerimizin bu cepheden başarıyla çıkmasından sonra, 15 Ekim 1921’de, 41. Topçu Alayı’nda Eskişehir ve Sakarya savaşlarına katıldı. Başarıları ve üstün hizmetleri nedeniyle takdirname ile ödüllendirilerek üsteğmenliğe yükseltildi.

               Gönülden bağlı olduğu Mustafa Kemal ile ilk defa burada karşılaştı.

               1 Mart 1922’de, II. Kolordu III. Topçu Alayına atandı. Bu görevdeyken, Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebeleri’nde, İzmir’e kadar devam eden takipte ve İzmir’in kurtarılması harekâtında bulundu. Gösterdiği başarılardan dolayı, zaferden sonra İstiklal Madalyası ile ödüllendirilerek 30 Ağustos 1924’te yüzbaşılığa terfi ettirildi.

               Cevdet Sunay, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra yarım kalan öğrenimini tamamlamak için 1 Kasım 1925 – 31 Ocak 1927 tarihleri arasında devam ettiği Harbiye Mektebi'ni (Kara Harp Okulu) bitirdi. 31 Ocak 1927’de 7. Topçu Piyade Alayı’nda görevlendirildi. 1 Ağustos 1927’de 23. Piyade Alayı’nda görev yaptı. 1 Ekim 1927 - 1 Ekim 1930 yılları arasında Harp Akademisi'ndeki eğitimini tamamlayarak kurmay oldu ve 277. Topçu Alayına atandı. 17 Eylül 1931’de kurmay stajı için Genelkurmay III. Şubesine alındı. 30 Ağustos 1933’te binbaşılığa yükseltilerek 30. Topçu Alayı’na atandı. 1940’ta yarbaylığa terfi etti. 16 Kasım 1942’de Harp Akademisi öğretmenliğine getirildi. 30 Ağustos 1943’te albaylığa yükseltilerek, 72. Topçu Alay Komutanlığı’na atandı. Bu rütbede 41. Topçu Alay Komutanlığı, ikinci kez Harp Akademisi öğretmenliği, 204. Motorlu Top ve 6. Tank Alayları komutanlığı yaptı.

               4 Kasım 1948’de 3. Zırhlı Tugay Komutan Vekilliği’ne getirildi. 30 Ağustos 1949’da Tuğgeneralliğe terfi etti. 4 Eylül 1950’de Genelkurmay Harekât Dairesi Başkanlığına atandı, 30 Ağustos 1952’de Tümgeneral oldu.

               30 Temmuz 1953’te 33. Tümen Komutanlığına getirildi. 25 Mayıs 1955’te 9. Kolordu Komutanlığına atandı. 30 Ağustos 1955’te Korgeneralliğe terfi etti.

               9 Eylül 1957’de ikinci kez Genelkurmay Harekât Dairesi Başkanlığına getirildi. 15 Aralık 1957’de Genelkurmay II. Başkanlığı’na atandı.

               27 Mayıs 1960’ta Milli Birlik Komitesi tarafından Kara Kuvvetleri Komutanlığına, 2 Ağustos 1960’ta da, ordunun yönetime el koymasından hemen sonra, Türk Silâhlı Kuvvetlerinin 12. Genelkurmay Başkanlığı’na getirildi.

               Bu görevi sırasında, Talat Aydemir'in 22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963'teki darbe girişimleri karşısında hükümetin yanında yer alarak olayların bastırılmasında önemli rol oynadı. 1965'te emeklilik yaşını doldurmuş olmasına karşın, bakanlar kurulu kararıyla görev süresi bir yıl uzatılarak Mareşal Fevzi Çakmak’tan sonra, Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun süre Genelkurmay Başkanlığı yapma özelliğine sahip oldu.

               14 Mart 1966'da Genelkurmay Başkanlığı'ndan emekliye ayrılan Cevdet Sunay, aynı gün, cumhurbaşkanı vekili ve Cumhuriyet Senatosu Başkanı İbrahim Şevki Atasagun tarafından, Cumhuriyet Senatosu kontenjan üyeliğine getirildi. O dönemde Cumhurbaşkanı olan Cemal Gürsel’in sağlık durumu nedeniyle görev yapamayacak olması, sağlık heyeti raporuyla anlaşıldıktan sonra, tüm siyasi partilerin üzerinde anlaştıkları tek aday olan Sayın Cevdet Sunay, TBMM’nin 28 Mart 1966’da aldığı bir kararla Cemal Gürsel'in hastalığı nedeniyle cumhurbaşkanlığına son verildi ve Cevdet Sunay'ı Türkiye'nin beşinci cumhurbaşkanı olarak seçti.

               Yedi yıllık görev süresi 28 Mart 1973'te biten Cevdet Sunay, 1961 Anayasası'nın eski cumhurbaşkanlarına tanıdığı hakkı kullanarak Cumhuriyet Senatosu doğal üyesi oldu. 12 Eylül 1980'deki askeri müdahaleyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin varlığına son verilinceye kadar bu görevini sürdüren Cevdet Sunay, 1982'de İstanbul'da öldü. Cenazesi önce Cebeci Mezarlığı’na, daha sonra yapımı tamamlanan, Ankara'daki Atatürk Orman Çiftliği, Devlet Mezarlığı'na gömüldü.

               Atıfet Hanım (1908) ile olan evliliğinden Sabri Atilla (1931-2005 Adapazarı doğumlu; 1954’te tıp fakültesinden mezun oldu.), Aysel Önel (1936 Karaköse doğumlu; 1953 Ankara Kız Lisesi mezunu), Argun (1941 İstanbul doğumlu; 1962’de Deniz Teğmeni oldu. 1994’te Kıdemli Albay olarak emekliye ayrıldı.) isimlerinde üç çocuk babasıdır.

               Eserleri: Geri Hizmet Harp Oyunu (1946), Stratejik Harp Oyunu (1948), Tabiye Dersleri (1949) adlarında basılmış üç eseri vardır. Fransızca bilirdi.

Türk asker ve devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti'nin beşinci cumhurbaşkanı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 12. Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay'ın ölüm yıldönümü münasebetiyle 22 Mayıs 2002 tarihinde Ankara Atatürk Orman Çiftliği Devlet Mezarlığı’nda yapılan anma töreninden görüntüler.